Χτες ήταν του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου με το παλαιό εορτολόγιο. Μ' αυτήν την ευκαιρία θα παρουσιάσουμε ένα βίντεο από την Πανήγυρη του Αγίου.
Ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης ήταν αυτός που οικοδόμησε την Μεγίστη Λαύρα, το πρώτο κοινόβιο μοναστήρι του Αγίου Όρους. Γι' αυτό και η πανήγυρις της εορτής του έχει ιδιαίτερη λαμπρότητα. Η αγρυπνία διαρκεί περίπου 14 ώρες. Ξεκινά κατά τις 8 το απόγευμα και τελειώνει κατά τις 10 το πρωί. Μαζί με την τράπεζα πάει μέχρι τις 12 το μεσημέρι...
Και όμως! Η αγρυπνία παρακολουθείται ευχάριστα. Για να το καταλάβει αυτό κάποιος πρέπει απλά να παρευρεθεί στην αγρυπνία. Είναι η ζωντανή παρουσία του Αγίου και όλων των Αγίων της Λαύρας και του Όρους, η πλούσια Θεία Χάρις, η σκέπη της Θεοτόκου, η υπέροχη ψαλμωδία των ηδυφθόγγων ιεροψαλτών, το όλο λατρευτικό τυπικό που τόσο σοφά καθιερώθηκε μέσα στους αιώνες και έφτασε μέχρι τις ημέρες μας.
Ένας Γερμανός, τόσο εντυπωσιάστηκε από μια τέτοια πανήγυρη, που, μόλις τελείωσε, δήλωσε με αποφασιστικότητα: « Θέλω να βαπτιστώ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ. Εδώ βρίσκεται η αλήθεια. Στη Γερμανία δεν μπορώ ούτε μία ώρα να καθίσω στην Εκκλησία και εδώ έκατσα 14 ώρες και ούτε το κατάλαβα πώς πέρασαν οι ώρες ». Και, πράγματι, βαπτίστηκε ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ.
Έξω από το καθολικό της Μονής της Μεγίστης Λαύρας βρίσκεται το παλαιότατο κυπαρίσσι που φύτεψε ο ίδιος ο Άγιος. Και μέσα στο ναό βρίσκεται το λείψανό του. Η παρουσία του Αγίου είναι αισθητή. Πολλοί προσκυνητές αισθάνονται μια ευωδία σε ανύποπτο χρόνο σε διάφορα μέρη του μοναστηριού, χωρίς να υπάρχει αιτία ( π.χ. θυμίαμα ή κάτι άλλο ). Δεν την αισθάνονται όλοι. Και αυτοί που την αισθάνονται δεν την αισθάνονται όλοι στον ίδιο βαθμό. Αλλά αυτό είναι ένα γεγονός που συμβαίνει και μαρτυρείται από πολλούς προσκυνητές.
Το πανηγύρι της Λαύρας είναι, πραγματικά, το ανώτερο όλων των αγιορειτικών πανηγύρεων. Οι καλύτεροι ψάλτες, αντιπρόσωποι από όλο το Όρος, όλοι πηγαίνουν σ' αυτό το πανηγύρι. Και δικαίως. Γιατί εκεί, με τον Άγιο Αθανάσιο ξεκίνησε ο οργανωμένος Κοινοβιακός μοναχισμός στο Άγιο Όρος. Εκεί ξεκίνησαν όλα.
Το βίντεο που θα παρουσιάσουμε το εντοπίσαμε πριν λίγες μέρες. Είναι ένα καλό βίντεο, με καλή ποιότητα ήχου και εικόνας και ωραία και χαρακτηριστικά πλάνα. Το μοναδικό αδύνατο σημείο του είναι πως κόβει λίγο τα λειτουργικά, το « Άξιον εστίν » και άλλους ύμνους. Αλλά σε γενικές γραμμές είναι ένα ωραίο βίντεο, που δίνει τα σημαντικότερα σημεία της Θείας Λειτουργίας, με την οποία κλείνει η αγρυπνία αλλά και το τελετουργικό της Τράπεζας.
Το χερουβικό που ψάλλουν οι Δανιηλαίοι, οι Θωμάδες και άλλοι Αγιορείτες Ιεροψάλτες είναι του Παπανικολάου, Πρωτοψάλτου της Σμύρνης. Χερουβικό σε πρώτο ήχο, μελωδικότατο και πανηγυρικότατο. Διαρκεί περίπου δεκαπέντε λεπτά και είναι από τα ωραιότερα, αν όχι το ωραιότερο χερουβικό που έχει γραφεί.
Τα λειτουργικά και το « Άξιον εστίν » είναι του Χατζηαθανασίου σε ήχο πρώτο. Και αυτά θαυμάσια και πανηγυρικότατα.
Ένα σχόλιο για τη μεγαλοπρέπεια της Θείας Λειτουργίας είναι απαραίτητο. Θα δείτε τους Δεσποτάδες, τους Ιερείς και τους Διακόνους με ωραία άμφια, με υπέροχα θυμιατά και ναόσχημα κιβώτια θυμιάματος. Θα δείτε τους ωραίους πολυελαίους και τις υπέροχες αγιογραφίες.
Αυτή η μεγαλοπρέπεια ας μην σας σκανδαλίζει. Υπάρχει για να εικονίζει το μεγαλείο του Κυρίου, την άφθαστη ωραιότητα και δόξα του Παντοδυνάμου Θεού. Υπάρχει ως ένα μικρό αντίδωρο για τις τόσο πλούσιες ευλογίες του Θεού προς εμάς. Και ανεβάζει το νου του ανθρώπου σ' Αυτόν που βρίσκεται ψηλά στους Ουρανούς.
Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως η μεγαλοπρέπεια στη Θεία Λατρεία υπάρχει σύμφωνα με επιταγή του ιδίου του Θεού. Διαβάστε τις οδηγίες του Θεού για την κατασκευή της Κιβωτού της Διαθήκης ή του ναού του Σολομώντα. Και αυτή η μεγαλοπρέπεια στη γήινη Θεία Λατρεία μιμείται τη μεγαλοπρέπεια της Θείας Λατρείας που τελείται στον ουρανό. Μήπως στην Αποκάλυψη δεν είδε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης τον Άγγελο να φέρει χρυσό λιβανιστήρι; Ο ναός πρέπει να οδηγεί τη σκέψη του ανθρώπου στην Ουράνια Πόλη, τη Νέα Ιερουσαλήμ. Διαβάστε την περιγραφή της στην Αποκάλυψη.
Ο προτεσταντισμός απλοποίησε τη λατρεία. Και κατάντησε να έχει ναούς με γυμνούς τοίχους και μερικά μόνο λουλούδια. Πραγματική κατάντια. Και έτσι, στον προτεσταντικό κόσμο, οι άνθρωποι, μή βλέποντας τίποτε που να τους οδηγεί στον Ουρανό, έστρεψαν τα μάτια τους μόνο στη γη. Ξέχασαν το Θεό και οι γυμνοί ναοί τους τώρα πουλιούνται και γίνονται κινηματογράφοι και μπυραρίες.
Στους βίους των Αγίων θα διαβάσουμε πως οι Άγιοι φρόντιζαν να υπάρχει μεγαλείο στη Λατρεία του Θεού. Αλλά οι ίδιοι είχαν επιλέξει για τους εαυτούς τους την πιο έντονη φτώχεια. Ζούσαν απλά και φτωχικά. Και, βέβαια, παράλληλα, βοηθούσαν τους φτωχούς, δίνοντας γι' αυτούς όλη την περιουσία τους. Δεν υπάρχει αντίθεση σε αυτό. Και στα μοναστήρια θα δείτε μεγαλοπρέπεια στο ναό. Αλλά τα κελιά των μοναχών είναι μικρά, στενά και ταπεινά.. Άλλωστε, ο Θεός είναι ο δοτήρ των απάντων. Οι άνθρωποι ευχαριστώντας τον για τις πλούσιες δωρεές του, δώρησαν αυτά τα πράγματα στους ναούς. Άλλωστε, η μεγαλοπρέπεια στη Λατρεία εμάς ωφελεί. Ο Θεός δεν την έχει ανάγκη αλλά θέλει να υπάρχει για να οδηγεί το νου και την ψυχή μας στον ουρανό. Εμείς πρέπει να φροντίζουμε και για τη μεγαλοπρέπεια στη Θεία Λατρεία και για την ανάπαυση των πτωχών. Και τα δύο είναι κατορθωτά. « Και ταύτα έδει ποιήσαι κακείνα μή αφιέναι ».
Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας θα δείτε τον χοροστατούντα Μητροπολίτη Κάσου και Καρπάθου κ. Αμβρόσιο, παλαιό Λαυριώτη, να ευλογεί τα κόλυβα. Η κατασκευή των κολύβων γίνεται από μοναχό που έχει εξειδικευθεί σ' αυτό το διακόνημα και με φυσικά χρώματα ζωγραφίζει τον Άγιο. Είναι υψηλή τέχνη! Θα εντυπωσιαστείτε από το αποτέλεσμα του κόπου και της προσπάθειάς του.
Αμέσως μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, οι μοναχοί και επισκέπτες προσκυνητές πηγαίνουν στην Τράπεζα, όπου παρατίθεται γεύμα για όλους τους προσκυνητές. Και αυτό γιατί στην Ορθόδοξη Παράδοση δεν λησμονείται ποτέ πως ο άνθρωπος συναποτελείται από σώμα και ψυχή. Και στο πανηγύρι και τον εορτασμό πρέπει να συνευφρανθεί ο « διπλός » άνθρωπος. Είναι ωραίο πράγμα να τρώνε όλοι οι Χριστιανοί μαζί. Θυμίζει τις παλαιές αγάπες, όπου οι Χριστιανοί τρώγαν όλοι μαζί μετά την Θεία Λειτουργία. Θυμίζει τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Και, βέβαια, στην Ύπαιθρο αυτό το έθος μέχρις ενός σημείου διατηρείται. Μετά τα πανηγύρια ακολουθεί γεύμα, κουρμπάνι, όπως θέλετε πείτε το. Και είναι ωραία αυτή η συνήθεια. Σε κάποιες ενορίες δίνεται ένα λιτό, έστω, κέρασμα. Σε μερικούς μικρούς ναούς δίνεται ένας καφές και κάποιο μπισκότο, ακόμη και κάθε Κυριακή, κάθε λειτουργική συνάντηση. Είναι ωραία συνήθεια. Και δένει τους Χριστιανούς μεταξύ τους. Βέβαια, μερικές φορές το πράγμα ξεφεύγει. Και το, συνήθως, αρτύσιμο γεύμα της πανηγύρεως παρατίθεται μετά τον εσπερινό, ακολουθεί στη συνέχεια χορός και δεξίωση μέχρι αργά το βράδυ, και την άλλη μέρα, ανήμερα της εορτής, στον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία η Εκκλησία είναι άδεια. Και ελάχιστοι μεταλαμβάνουν ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ. Αυτό είναι λάθος!
Πηγαίνοντας προς την τράπεζα, οι Ιεροψάλτες ψάλλουν το απολυτίκιο του Αγίου, που έχει ίδιον μέλος, δική του δηλαδή μελωδία. Το απολυτίκιο έχει ως εξής: « Την εν σαρκί ζωήν σου κατεπλάγησαν αγγέλων τάγματα πώς μετά σώματος προς αοράτους συμπλοκάς εχώρησας αοίδιμε και κατετραυμάτισας των δαιμόνων τας φάλαγγας. Όθεν Αθανάσιε ο Χριστός σε ημείψατο πλουσίαις δωρεαίς. Διό Πάτερ πρέσβευε σωθήναι τας ψυχάς ημών »
Μετά το πέρας της τραπέζης, ο χοροστατών Δεσπότης, οι μοναχοί και όλοι οι Χριστιανοί μεταβαίνουν ξανά στο ναό για μια σύντομη προσευχή. ΟΙ ΚΑΜΠΑΝΕΣ ΗΧΟΥΝ ΧΑΡΜΟΣΥΝΑ!
Αλλά αρκετά σας ζάλισα. Δείτε τώρα το βίντεο.
